Kobiety w górach

Kobiety aklimatyzują się tak samo jak mężczyźni. Nie ma różnic w oddechowej aklimatyzacji miedzy płciami (mimo tego, że progesteron zwiększa wentylację i odpowiedź wentylacyjną na niedotlenienie). Nie ma różnic w częstości występowania Ostrej Choroby Górskiej (AMS) u kobiet w porównaniu do mężczyzn. Częstość występowania AMS nie zależy od fazy cyklu miesięcznego. Wysokogórski Obrzęk Płuc (HAPE) występuje u kobiet rzadziej niż u mężczyzn. Obrzęki twarzy, kończyn dolnych to dolegliwości bardziej nękające kobiety. Nie ma informacji na temat charakterystyki Wysokogórskiego Obrzęku Mózgu (HACE) u kobiet.

Podczas wypadów w góry używaj ubrań i uprzęży z takimi rozwiązaniami by łatwo było oddać mocz. By ułatwić oddawanie moczu w trudnych warunkach, np. w namiocie, zabierz ze sobą butelka z szerokim otworem albo „she wee”. Poleca się golenie miejsc intymnych po to by łatwiej było zachować higienę podczas menstruacji. Na wyjazd należy zabrać leki na zapalenie układu moczowego, zapalenie pochwy oraz nietrzymanie moczu.

MENSTRUACJA

Czas wystąpienia krwawienia miesięcznego na wysokości może ulec zmianie. Ma na to wpływ: zespół nagłej zmiany strefy czasowej (ang. jet lag syndrome), wysiłek fizyczny, zimno i utrata masy ciała. Menstruacja sama w sobie może stanowić kłopot w sytuacji, gdy nie mamy możliwości skorzystania z urządzeń sanitarnych, co raczej jest regułą bardziej na wyprawie niż na trekkingu. W celu uniknięcia krwawienia miesięcznego na wysokości można przyjmować pigułki bez robienia przerwy na menstruację nawet przez kilka miesięcy. Plamienia lub krwawienie może wystąpić w ciągu 3 miesięcy ciągłego stosowania pigułek. Progesteron dostępny w formie „mini pigułki” jest bezpieczny na wysokości. Zapobiega krwawieniu miesięcznemu również w formie zastrzyku z medroksyprogesteronu, antykoncepcyjnego implantu podskórnego czy wewnątrzmacicznego systemu hormonalnego (Mirena).  Regulację miesiączki należy zaplanować na 6 miesięcy przed wyjazdem.

Jeżeli Twoje krwawienia są obfite, to na wysokości wraz z krwią stracisz duże ilości żelaza. W takiej sytuacji skonsultuj się z twoim ginekologiem lub lekarzem rodzinnym - od niego uzyskasz informacje jak uzupełnić tracone żelazo. Aklimatyzacja powoduje wzrost ilości bogatych w żelazo krwinek czerwonych, ale organizm musi mieć skąd czerpać żelazo, więc przed wyprawą jego magazyny w organizmie muszą być pełne.

ANTYKONCEPCJA

Nie ma danych by wysokość zmieniała skuteczność takich metod antykoncepcji jak: pigułki, zastrzyki, przepony pochwowe, prezerwatywy dla kobiet, wkładki wewnątrzmaciczne. Jakkolwiek, na wyprawie, gdzie, jakość, regularność posiłków i snu dają wiele do życzenia, skuteczność środków antykoncepcyjnych może być obniżona. Dodatkowo pewność ze stosowania pigułek zawierających poniżej 50 mikrogramów estrogenów spada podczas i 7 dni po stosowaniu antybiotyków szeroko spektralnych takich jak: penicyliny i tetracykliny. W tym okresie należy dodatkowo stosować inne metody antykoncepcyjne. Brak jest informacji na temat skuteczności krążków dopochwowych i plastrów antykoncepcyjnych na wysokości.

Nie określono czy stosowanie pigułek antykoncepcyjnych wpływa na aklimatyzację.

Pigułki antykoncepcyjne (za wyjątkiem tych, które zawierają jedynie progesteron) w kombinacji ze wzrostem lepkości krwi, odwodnieniem, zimnem podczas długich postojów oraz unieruchomieniem mogą sprzyjać zakrzepicy, czyli powstawaniu zakrzepów żylnych w nogach i zatorowości płucnej. Jakkolwiek, nie opisano do tej pory w literaturze naukowej przypadku zakrzepicy żył głębokich na wysokości u kobiety, gdzie wskazano by, antykoncepcję, jako jedną z przyczyn choroby.  Ryzyko jest realne po tygodniu pobytu na wysokościach powyżej 4500m n.p.m. Ryzyko jest większe u nie-wysportowanych i palących kobiet. Zaleca się pigułki zawierające sam progesteron. Rekomendowane są również pigułki drugiej generacji z mniejszą zawartością estrogenów. W badaniach prowadzonych na poziomie morza podczas stosowania tych środków stwierdzono mniejsze ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej, tętniczej oraz udaru mózgu. Ryzyko zakrzepicy jest częstsze u kobiet używających pigułek III generacji, z jeszcze mniejszym poziomem estrogenów z desogestrelem lub gestodenem. Antykoncepcję należy zaplanować na 6 miesięcy przed wyjazdem.

Panie i Panowie (UWAGA) antykoncepcja za pomocą prezerwatywy nie daje pełnej ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Abstynencja działa zawsze. Kondomy ulegają biodegradacji przez wiele lat, więc zużyte wyrzucaj do odpowiednich pojemników.

CIĄŻA

Kobiety w ciąży nie grozi większe ryzyko chorób wysokościowych, natomiast niedotlenienie może spowodować zaburzenia krążenia między łożyskiem a płodem, co z kolei jest przyczyną niedotlenienia płodu. Na wysokości przepływ krwi przez macicę zmniejsza się, co powoduje zmniejszenie ilości dostępnego tlenu dla płodu. Dodatkowo zagrożenie niedotlenienia płodu wzrasta, gdy matka wykonuje wysiłek, który powoduje, iż mięśnie matki walczą o krew i tlen z płodem.

Na wysokości kobiety w ciąży zagrożone są odwodnieniem. Ciąża i wysokość powodują wzrost częstości i głębokości oddechu, co z kolei poprzez oddychanie suchym górskim powietrzem powoduje odwodnienie.

Długotrwały pobyt (tygodnie, miesiące) kobiety w ciąży na wysokości powyżej 2500m n.p.m. zwiększa ryzyko przedporodowych komplikacji takich jak: krwawienie z dróg rodnych, przedwczesne odklejenie łożyska, nadciśnienie tętnicze, rzucawka, przedwczesny poród, śmiertelność wewnątrzmaciczna oraz opóźnienie rozwoju wewnątrzmacicznego.

Dodatkowym, logistycznym, kłopotem jest oddalenie od ośrodka zdrowia, mniejsze możliwości diagnostyczne i terapeutyczne, narażenie na urazy, narażenie na infekcje związane z podróżą. Choroby takie jak malaria, zapalenie wątroby typu E mają podczas ciąży cięższy przebieg. Większość leków stosowanych w profilaktyce antymalarycznej i wysokościowej jest przeciwwskazana do stosowania w ciąży (większość leków antymalarycznych, chinolony, sulfonamidy - Acetazolamid). Stosowanie sulfonamidów (Acetazolamid) jest zakazane w I trymestrze ciąży z powodu wpływu teratogennego na płód oraz po 36 tygodniu ciąży z powodu niebezpieczeństwa spowodowania ciężkiej żółtaczki noworodka

Przypuszcza się, że wysokość może powodować większą częstość spontanicznych poronień w pierwszym trymestrze ciąży. Uważa się, że wyjazd w góry wysokie jest absolutnie przeciwwskazany dla kobiet w I trymestrze ciąży, które mają zwiększone ryzyko spontanicznego poronienia. Narządy dziecka formują się w pierwszy trzech miesiącach życia płodowego, dlatego kobiety w ciąży powinny unikać pobytu na wysokości w tym okresie.

Po pierwszym trymestrze kobiety z niskim ryzkiem poronienia, mogą na krótko przebywać na wysokości do 2500m n.p.m. Po 2-3 dniach aklimatyzacji możliwy jest też umiarkowany wysiłek na tych wysokościach. Poczekaj 2 tygodnie, do czasu pełnej aklimatyzacji, przed ciężkimi ćwiczeniami fizycznymi. Unikaj bardzo ciężkiego wysiłku na wysokości. Brak jest danych na temat wpływu wyższych wysokości na kobietę w ciąży i płód.

Przeciwwskazane jest podróżowanie na wysokość po 20 tygodniu ciąży w sytuacji: nadciśnienia tętniczego, stanu przedrzucawkowego, anemii, gdy matka pali papierosy, gdy istnieją wewnątrzmaciczne zaburzenia rozwoju płodu, częściowo odklejone łożysko, choroba serca lub płuc u matki. Jeżeli długotrwały pobyt jest wymagany to należy robić częste kontrole (USG, badanie przez ginekologa / położnika, badanie ciśnienia tętniczego, moczu na obecność białka, badanie dopplerowskie tętnicy macicznej).

Nie istnieje przeciwwskazanie do uprawiania wspinaczki lub narciarstwa na niskiej wysokości (poziom morza) w I trymestrze ciąż. Podczas wspinaczki należy stosować uprząż na całe ciało by nie było ucisku na brzuch.

Unikaj wspinaczki skałkowej oraz nart w późniejszym okresie ciąży, ponieważ wzrost wagi ciała może predysponować do uszkodzeń ścięgien palców. Zmiana środka ciężkości oraz większe rozluźnienie stawów może sprzyjać upadkom, urazom i potencjalnie uszkodzeniom łożyska.

Bibliografia:

1. Travel at high altitude  - www.medex.org.uk 

2. High Altitude Medicine & Biology 2005; Volume 6, Number 1: 22-31; D. Jean et al.; Medical Recommendations for Women Going to Altitude, A Medical Commission UIAA* Consensus Paper

​