Dzieci w górach

Podróż z dzieckiem w góry to wymagająca, ale wspaniała przygoda. Po pierwsze porozmawiaj o swoich planach z lekarzem Twojego dziecka. Daj mu trzy miesiące na przygotowanie pod kątem medycznym Ciebie i twojej pociechy do wyjazdu. Dobierz cel wyjazdu do możliwości dziecka. Wyposaż dziecko w odpowiedni sprzęt. Pomyśl: o ubraniu; o tym jak zdobędziesz czystą wodę; o problemach z nowym, egzotycznym jedzeniem; ochronie przeciwsłonecznej; okularach; zajęciach dla dziecka by się nie nudziło i realnych celach.  Upewnij się czy wyjazd w góry wysokie to sensowne wakacje dla twoich dzieci. Inaczej wygląda podróżowanie i możliwości ratunkowe, gdy przebywa się w ośrodku narciarskim na 3000m n.p.m., a inaczej, gdy jest to trekking w Tybecie. Pomyśl o własnej przedwyjazdowej edukacji w zakresie medycyny wysokogórskiej oraz o edukacji swojego dziecka.

Przewiduj i planuj - chodząc po górach musisz wiedzieć, co zrobić w razie choroby Twojej pociechy. Plan ratunkowy na „czarny scenariusz” powinien powstać przed wyjazdem. Dostęp do tlenu powinien być zapewniony w przeciągu kilku godzin od zachorowania, jeżeli to nie jest możliwe to lepiej tak daleko dzieci nie brać.

Czy dziecko jest na tyle duże by wytłumaczyć Tobie, co mu dolega?

Kto zaopiekuje się dzieckiem, jeżeli to Ciebie dopadnie któraś z Chorób Górskich?

Należy pamiętać o tym, że niemowlęta i małe dzieci są szczególnie narażone na wychłodzenie i odmrożenia ze względu na dużą powierzchnię ciała w stosunku do masy ciała. Dodatkowo dziecko niesione przez rodzica nie generuje ciepła pracą własnych mięśni. Skóra dzieci jest bardziej narażona na oparzenia promieniowaniem słonecznym, dlatego należy stosować u dzieci kremy z maksymalnym filtrem UV, odpowiednie ubrania z długimi nogawkami i rękawami oraz ochronę głowy np. kapelusze.

Dzieci szybko się nudzą, więc trzeba wybrać dla nich ciekawą trasę i zajęcia. Dzieci wolniej chodzą, dlatego powinny móc zakończyć wysiłek, gdy już go nie chcą kontynuować. Dzieci mogą mieć kłopoty z nagłą zmianą diety. Dobrze byłoby przyzwyczaić dziecko do nowych produktów przed wyjazdem. Podczas podróży należy dbać o odżywienie i nawodnienie dziecka. Na wyjeździe utrzymanie higieny dziecka może być problematycznie, szczególnie dotyczy to niemowląt. Dzieci bardziej niż dorośli narażone są na infekcje pokarmowe prowadzące do poważnego odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych, dlatego w apteczce rodzica powinny się znaleźć preparaty do przygotowania odpowiednich płynów uzupełniających.

Mało jest badań naukowych dotyczących występowania chorób wysokościowych u dzieci. Infekcje wirusowe układu oddechowego, które są częstsze u dzieci na wysokości mogą zwiększać niebezpieczeństwo wystąpienia Wysokogórskiego Obrzęku Płuc (HAPE). Nie ma jeszcze nigdzie w literaturze opisu Wysokogórskiego Obrzęku Mózgu (HACE) u dziecka.

Dzieci są narażone na te same czynniki środowiska, co Ty i mogą chorować na Ostrą Chorobę Górską, Wysokogórski Obrzęk Płuc i Wysokogórski Obrzęk Mózgu. Problem w tym, że im dziecko jest mniejsze, tym kontakt z nim jest trudniejszy i rozpoznanie chorób górskich jest bardziej problematyczne.

Z noworodkami lepiej nie jeździć przez pierwsze kilka tygodni życia. U dzieci w wieku poniżej 3 lat każda zmiana środowiska może powodować: zaburzenia snu, apetytu, aktywności i nastroju, co może utrudniać rozpoznanie objawów choroby wysokościowej. Małe dziecko, nawet, jeżeli już mówi, to z powodu niskiego jeszcze poziomu rozwoju możliwości ekspresji i percepcji nie jest w stanie wiarygodnie mówić o swoim stanie zdrowia i samopoczuciu. Typowe objawy Ostrej Choroby Górskiej (AMS) u bardzo małych dzieci to – wzrost kapryśności, spadek apetytu, większa płaczliwość, wymioty, mniej chęci do zabawy, kłopoty ze snem. Jeżeli cokolwiek zaniepokoi Ciebie w stanie zdrowia dziecka to natychmiast schodź na taką wysokość, na której dziecko zachowuje się normalnie a jego stan poprawia się. Objawy zazwyczaj pojawiają się po 4 do 12 godzin pobytu na wysokości. Istnieje skala Ostrej Choroby Górskiej (AMS) zmodyfikowana specjalnie dla dzieci.

Dzieci w wieku między 3 a 8 lat mogą mieć jeszcze kłopoty z komunikacją swoich objawów szczególnie wtedy, gdy mają kłopoty z nauką i komunikacją.

Starsze dzieci, w wieku powyżej 8 lat potrafią opisać objawy Ostrej Choroby Górskiej (AMS), które są takie same jak u dorosłych.

Objawy choroby górskiej są niespecyficzne i u dzieci mogą być pomylone objawami wynikającymi z: podróżowania, zmiany diety, zatrucia, zmian w psychice wynikających z długiej podróży w dalekim od cywilizacji regionie. Należy zakładać, że objawy wynikają z choroby wysokościowej i odpowiednio reagować, myśląc jednocześnie o innych przyczynach.

Czynniki ryzyka choroby wysokościowej u dzieci to: zbyt szybkie zdobywanie wysokości; duża wysokość - im wyżej tym częstsze choroby wysokościowe, wysiłek fizyczny, zimno – ryzyko Wysokogórskiego Obrzęku Płuc (HAPE), infekcje wirusowe układu oddechowego; wyjazd w grupie zorganizowanej.

Podstawowym postępowanie w celu uniknięcia choroby górskiej dziecka jest powolne, sprzyjające prawidłowej aklimatyzacji, zdobywanie wysokości. Leczenie dzieci cierpiących na chorobę górską jest takie samo jak dorosłych. Dzieci o wadze poniżej 40kg wymagają mniejszych dawek i wolą leki w formie syropu. Dawki leków u dzieci: Choroba Górska (AMS, HAPE, HACE) Actazolamid (2.5mg/kg/dawkę) co 8-12 godzin (maksymalna jednorazowa dawka to 250mg); Wysokogórski Obrzęk Płuc (HAPE) Nifedypina (0.5mg/kg/ dawkę) co 8 godzin (maksymalna jednorazowa dawka to 20mg); Wysokogórski Obrzęk Mózgu (HACE) Deksametazon (0.15mg/kg/dawkę) co 8 godzin.

Noś przy sobie kartkę z zapisaną wagą dziecka i dawkami leków. Pamiętaj, że schodzenie jest najlepszą formą terapii. Unikaj wysiłku dziecka podczas schodzenia. Jeżeli dziecko męczy się podczas schodzenia to musi być niesione. Profilaktyka lekowa chorób wysokościowych nie powinna być stosowana – lepiej powoli się zaaklimatyzować. Jeżeli nie ma innej możliwości, w ostateczności, należy stosować Acetazolamid.

Mało jest danych na temat wpływu wysokości na dzieci, które cierpią na choroby przewlekłe. W literaturze można znaleźć informacje na temat dzieci z mukowiscydozą, przewlekłymi chorobami płuc oraz wcześniaków ze zdiagnozowaną dysplazją oskrzelowo- płucną. Przewlekłe choroby płuc powodują niebezpieczeństwo wystąpienia na wysokości niedotlenienia oraz trudności w aklimatyzacji wentylacyjnej.

Dzieci z wrodzonymi wadami serca, w których przebiegu doszło do zwiększonej perfuzja i ciśnienie w naczyniach płucnych są zagrożone Wysokogórskim Obrzękiem Płuc (HAPE). Dzieci z zespołem Downa są zagrożone Wysokogórskim Obrzękiem Płuc (HAPE) na stosunkowo niskich wysokościach. Dzieci te mają tendencję do zmniejszonej częstości oddechów –hipowentylacji, bezdechów sennych. U dzieci z Zespołem Downa Częściej występują wrodzone wady serca.

Objawowe Wysokościowe Nadciśnienie Płucne (Symptomatic High Altitude Pulmonary Hypertension-SHAPH). Choroba ta dotyczy niemowląt urodzonych na niskiej wysokości, które przez okres dłuższy niż miesiąc przebywały na wysokości powyżej 3000m n.p.m. Objawy początkowe to – brak apetytu, nie przyjmowanie pokarmu, pocenie się, drażliwość, bezsenność, skąpomocz, objawy niewydolności serca (duszność, obrzęki obwodowe, powiększona wątroba, sinica, kaszel). Jeżeli, kilkumiesięczny pobyt niemowlęcia na wysokości powyżej 3000m n.p.m. jest konieczny, to podczas tego pobytu należy często badać dziecko u pediatry (monitorowanie: EKG – czy nie ma przerostu prawej komory serca; wysycenia hemoglobiny tlenem -SaO2 oraz rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka)

Podsumowanie:

1.       Brak jest danych na temat maksymalnej bezpiecznej wysokości n.p.m. dla dziecka.

2.       Ryzyko Ostrej Choroby Górskiej (AMS) pojawia się, gdy dziecko przebywa się powyżej 2500m n.p.m., a szczególnie, gdy śpi >2500m n.p.m.

3.       Współistnienie choroby płuc może zwiększyć ryzyko choroby wysokościowej.

4.       Efekty długotrwałego pobytu na wysokości (tygodnie) na ogólny rozwój, wzrost, rozwój mózgu, układu krążenia i układu oddechowego nie są znane.

Podróżowanie z dziećmi daje dużo satysfakcji, ale trzeba się do niego bardzo dobrze przygotować.

Bibliografia:

1. Travel at high altitude - www.medex.org.uk

2. High Altitude Medicine & Biology 2001; Volume 2, Number 3: 389-403; A.J. Pollard et al.; Children at High Altitude: An International Consensus Statement by an Ad Hoc Committee of the International Society for Mountain Medicine, March 12, 2001*

​